Karrenstraat 16
De Hollandsche Pullewagen
Pand met gevel ontworpen of gebouwd in de trant van Philips Vingboons (circa 1638-1688)
Bossche Pracht 11 (2003) 271
Bossche monumenten
Historische perceelsstructuur
door Ed Hupkens
Het pand Karrenstraat 16-18 is gelegen in het noordwesten van de oude 13e-eeuwse kern van de stad. Het huis werd vroeger (1631) De Hollantsche Rullewagen genoemd. Het gebouw heeft een oude kern, waarvoor in de 18e eeuw een klokgevel is opgetrokken. In 1975 werd het verbouwd van pakhuis tot verkoopruimte. Hierbij is een insteekruimte verwijderd en is de pui gewijzigd. Tegen de achtergevel is een klein drielaags bouwvolume met een trappenhuis (een soort traptoren) aangebracht. Naderhand is het pand weer verbouwd om dienst te doen als restaurant, in samenhang met het linker buurpand, waartoe de tussenmuur werd doorbroken. De keuken werd op de verdieping gevestigd. Sinds maart 2010 staat het geregistreerd als gemeentelijk monument. Het pand Karrenstraat 16-18 ligt in het noordwesten van de oude 13e-eeuwse kern van de stad.Foto: Josephine Peren. De voorgevel is een symmetrisch gepleisterde klokgevel van twee vensterassen breed, daterend uit de 18e eeuw. Op de hoge begane grond bevindt zich tussen penanten een grote gevelopening met een houten pui (late 20e eeuw). Op de verdieping zijn twee vensters met diepe neggen, ongeprofileerde kozijnen en zesruits schuiframen. Op de zolderverdieping is een vierkant venster met diepe neggen en vierruits schuifraam. De gevel wordt afgesloten door een gepleisterde rollaag. Op de top liggen gevelpannen. De kelder bestaat uit één ruimte en is toegankelijk vanuit de traptoren aan de achterzijde, evenals via een luik voor de voorgevel. De kelder heeft een tongewelf in de lengterichting van het pand. De balklagen zijn enkelvoudig. De kapconstructie is recent. De begane grond is ongedeeld en via twee forse openingen doorgebroken naar het linker buurpand. Op de verdieping bevindt zich de keuken met rechts achterin toiletten. De zolder bevat een slaakkamer, met linksachter een overloop en rechts een badkamer. |
'n Lutske Brabants, zondag 8 oktober 2013
Bouwhistorie
'De Hollandsche Pullewagen' (1631)
Karrenstraat 16-18
|
Met dit pand en de twee volgende panden, de nummers 20 en 22, is iets merkwaardigs aan de hand in de 16de-eeuwse cijnsboeken. De perceelsbreedten en de cijnsbedragen zijn mogelijk met elkaar verwisseld of onderling verdeeld. Misschien behoorden ze oorspronkelijk tot één groot hoekperceel, dat via Karrenstraat 18 toegankelijk was. Van dit perceel zijn geen afzonderlijke breedtematen in de cijnsboeken terug te vinden. Het pand blijkt samen met het rechter buurpand voor 26 voet (= 7,48 m) te worden aangeslagen. Deze maat is gelijk aan de breedte van het buurperceel nummer 20. Uit de verhouding tussen de afzonderlijk vermelde geldbedragen blijkt dat het onderhavige perceel met ongeveer één derde van de totale hertog- | 435 |
|
cijns belast was. Omgerekend is dit gelijk aan de breedte van de huidige kavel. Eerst is Jacob Ghysbrechtss verantwoordelijk voor de cijns, daarna Laurens Janss, vervolgens Cornelis Nulaet. Laatstgenoemde is waarschijnlijk Cornelis Cornelisz die in 1601 wordt vermeld in verband met de verlenging van de huur van het geconfisqueerde pand 'De Hollandse Wagen'. Onder het pand bevindt zich een smallere kelder die vanaf de straat en het achtererf toegankelijk is. Tegen de achtergevel is een uitbouw aanwezig waarin zich de keldertrap bevindt. Is deze uitbouw een restant van een traptorentje? Het pand heeft een hoge begane grond, die voorzien was van een insteekverdieping. Deze is in 1975 gesloopt. Ook de oude kap en balklagen zijn niet meer aanwezig. | 436 |
Literatuur
ARB 168 f 86v; CB 1520, f 45v; CB 1573, f 49; M 824.
A. van Drunen, Gemeentelijk monument
Karrenstraat 16-18
Context(Bouw)historie:Het pand Karrenstraat 16-18 bevat op de begane grond een cafetaria, met op de verdiepingen een keuken en woonruimte. Het huis werd vroeger “De Hollantsche Rullewagen” genoemd (1631).Het gebouw heeft een oude kern, waarvoor in de 18de eeuw een klokgevel is opgetrokken. In 1975 werd het pand verbouwd van pakhuis tot verkoopruimte. Hierbij is een insteekverdieping verwijderd en is de pui gewijzigd. Tegen de achtergevel is een klein drielaags bouwvolume met een trappenhuis (een soort traptoren) gebouwd. De bestaande indeling is verwijderd, de kap is vernieuwd en de achtergevel is verbouwd van lijst- naar topgevel. Naderhand is het pand weer verbouwd om dienst te doen als restaurant in samenhang met het linker buurpand, waartoe de tussenmuur werd doorbroken. De keuken werd op de verdieping gevestigd. Ligging:Het gebouw is gelegen aan de zuidwestzijde van de Karrenstraat in een gesloten gevelwand. De locatie is gelegen in het noordwesten van de oude 13de-eeuwse kern van de stad. De Karrenstraat is vanouds de achterstraat van de Hooge Steenweg. Voor een achterstraat is de straat echter opvallend breed. Mogelijk komt dit doordat deze een secundaire verbinding vormde tussen de Markt en de bij de Vismarkt gelegen stadspoort en heeft het ook te maken met de nabijheid van die Vismarkt en de Haven, waardoor hier handelsactiviteit plaatsvond en er karren met waren werden gestald. Dit zal ook de reden voor de straatnaam zijn. Of hier ook een verband moet worden gezocht met de oude naam van het pand is twijfelachtig. De straat werd vroeger ook 'Screynemakersstrate' en 'Kerstraet' genoemd.Het perceel behoorde van oorsprong waarschijnlijk tot een groter hoekperceel, dat ook de rechter buurpanden nr.20 en Eerste Korenstraatje 2/4 en 6 omvatte. In de loop der tijd (voor 1822) is deze kavel opgesplitst in kleinere eenheden. Tegenwoordig grenst het perceel aan de achterzijde aan eenlaags achterbouwen die behoren bij het rechter buurperceel. BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het pand heeft een langwerpige plattegrond die achter de voorgevel schuin naar rechts wegloopt. Het huis bevat een kelder, een hoge begane grond, een verdieping en een zolder met borstwering. Het dak is een zadeldak haaks op de straat, gedekt met gesmoorde Hollandse pannen. In het linker dakvlak bevinden zich twee moderne dakramen en in het rechter dakvlak staat een dakkapel.Achter het hoofdhuis staat links een kleine drielaags aanbouw op een vierkante plattegrond met plat dak. Deze bevat een spiltrap, en vormt dus een soort traptoren. Voorgevel:De voorgevel is een symmetrische gepleisterde klokgevel van twee vensterassen breed, daterend uit de 18de eeuw. Op de hoge begane grond bevindt zich tussen penanten een grote gevelopening met een houten pui (late 20ste eeuw). Boven de begane grond lopen langs beide zijkanten van de gevel vooruitstekende verticale | 2 |
banden die zijn gepleisterd. Op de verdieping zijn twee vensters met diepe neggen, ongeprofileerde kozijnen en 6-ruits schuiframen. Op de zolderverdieping is een vierkant venster met diepe neggen en 4-ruits schuifraam. De gevel wordt afgesloten door een gepleisterde rollaag. Op de top liggen gevelpannen. Zijgevels:Het pand wordt aan beide zijden begrensd door bebouwing.Achtergevel:De achtergevel van het hoofdvolume is niet vanuit de openbare ruimte zichtbaar. Een bouwtekening uit 2001 toont dat het om een gepleisterde topgevel gaat. Deze bevat op de verdieping, links van de ‘traptoren’, twee kleine vensters en op de zolder één zo’n venster. De achtergevel van de ‘traptoren’ is eveneens gepleisterd en bevat op beide verdiepingen twee iets grotere vensters.Ruimtelijke indeling:Een bouwtekening uit 2001 geeft het volgende beeld van de indeling van het pand. De kelder bestaat uit één ruimte en is toegankelijk vanuit de ‘traptoren’ aan de achterzijde alsmede via een luik voor de voorgevel. De begane grond is ongedeeld en via twee forse openingen doorgebroken naar het linker buurpand. Op de verdieping bevindt zich de keuken met rechts achterin toiletten. De zolder bevat voorin een slaapkamer, met linksachter een overloop en rechts daarvan een badkamer.Constructies:Volgens een ongedateerd documentatierapport van de afdeling BAM bevat het pand de volgende constructies. De kelder heeft een tongewelf in de lengterichting van het pand. De balklagen zijn enkelvoudig. De kapconstructie is recent. De zijmuren zijn vermoedelijk gemeenschappelijk met de buurpanden.Interieurelementen:Over de interieurelementen is geen documentatie voorhanden.Erf, bijgebouwen, diversen:Het perceel is geheel bebouwd. | 3 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenHet pand Karrenstraat 16-18 heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving en de historische perceelsstructuur. De gevelwanden van de Karrenstraat vormen voor een aanzienlijk deel een fraai historisch ensemble. Daarnaast heeft het pand architectonische waarde omdat het met zijn hoofdvorm en 18de-eeuwse klokgevel duidelijk herkenbaar is als historisch huis.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenHet pand heeft bouwhistorische waarde vanwege de oude gewelfkelder, zijmuren en achtergevel, en vanwege de voorgevel met klokgevel uit de 18de eeuw.3. Cultuurhistorische waardenHet gebouw heeft cultuurhistorische waarde als zijnde een oud woon-werkhuis met een 18de-eeuwse klokgevel.Het object Karrenstraat 16-18, bestaande uit een huis met een oude kern en een 18de-eeuwse klokgevel, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch | 4 |
Erfgoed 's-HertogenboschMosmans
Karrenstraat
Glaspakhuis Verhees824. "De Hollantsche Rullewagen" anno 1631. | 52 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Artikelen
| 2016 |
Panden Karrenstraat worden weer piekfijnEen fikse verbouwing moet ook wonen aan de Bossche Karrenstraat 14 en 16 mogelijk maken.
Marc Brink | Brabants Dagblad, dinsdag 29 november 2016 | Regio 2
|
Adresboeken
Karrenstraat 16
M 824
De Hollantsche Rullewagen (1631)
Karrenstraat B 336 (????)
| 1865 | W. Hendriks (mr. huisschilder) |
| 1875 | W. Hendriks (mr. huisschilder) |
Karrenstraat B 362 (1880)
| 1881 | W. Hendriks (huisschilder) |
| 1908 | Gebrs. Verhees (werkplaats) |
Karrenstraat 16 (1909)
| 1910 | Gebrs. Verhees (werkplaats) |
Bossche Encyclopedie |